Axtar

Karleren Yakobson - Bioqrafiya

Jacobson tərcümeyi-halı: Görkəmli dilçi və strukturalist

Karleren (18 oktyabr 1896 - 13 fevral 1982) - linqvistika və ədəbi nəzəriyyə sahəsində dərin tədqiqatlarla əlaqələndirilən ad. İsveç dilçisi və ədəbi tənqidçisi, linqvistikada strukturalizmin qurucularından biri hesab olunur və dilin müasir anlayışına və onun mədəniyyətdəki roluna böyük təsir göstərmişdir. Bu tərcümeyi-halda biz Karleren Jacobsonun həyatında və elmi fəaliyyətində əsas məqamları nəzərdən keçirəcəyik.

Karleren Moskva, Rusiya imperiyasında yəhudi ailəsində anadan olmuşdur. Onun uşaqlığı dillər və mədəniyyətlərlə dolu idi, çünki o, XX əsrin əvvəllərində Moskvanın multikultural mühitində böyümüşdür. 1920-ci ildə, vətəndaş müharibəsi zamanı Rusiyanı tərk edərək Çexoslovakiyaya getdi və təhsilini Praqa Universitetində davam etdirdi. Orada fəlsəfə, ədəbiyyat və dilçilik üzrə təhsil almışdır.

Praqada təhsil aldıqdan sonra, Karleren linqvistika və strukturalizm sahəsində tədqiqatlarını davam etdirdi. O, dil və onun funksiyaları haqqında fikirləri dəyişdirən strukturalizm və struktur dilçiliyin inkişafına verdiyi töhfə ilə tanındı.

Jacobson linqvistik tədqiqatlarda müqayisə metodunu tətbiq edən ilk şəxslərdən biri idi. O, dilin quruluş və funksiyalarını başa düşmək üçün təhlil edilə və bir-biri ilə müqayisə edilə bilən müxtəlif elementlərdən ibarət olduğu bir nəzəriyyə hazırladı. Bu üsul strukturalist dilçilikdə əsas oldu və antropologiya və ədəbi tənqid də daxil olmaqla bir çox sahələrə təsir etdi.

Karleren ədəbi nəzəriyyəyə də mühüm töhfələr vermişdir. O, mətn və strukturların tədqiqi üzərində işləmiş, bu da ədəbiyyatda «kommunikativ funksiya» nəzəriyyəsinin inkişafına səbəb olmuşdur. O, dilin müxtəlif səviyyələrini, o cümlədən fonoloji, sintaktik və semantik səviyyələri müəyyən etdi və ədəbi əsərlərdə necə qarşılıqlı əlaqədə olduqlarını göstərdi.