Табу

Карлерен Якобсон - Өмірбаян

А Якобсонның өмірбаяны: көрнекті лингвист және құрылымдаушы

Карлерен (1896 ж. 18 қазан - 1982 ж. 13 ақпан) - лингвистика және әдеби теория саласындағы терең зерттеулермен байланыстырылған есім. Швециялық лингвист және әдеби сыншы лингвистикада құрылымшылықтың негізін қалаушылардың бірі болып саналады және тілді қазіргі заманғы түсінуге және оның мәдениеттегі рөліне зор ықпал етті. Бұл өмірбаяндарда біз Карлерен Якобсонның өмірі мен ғылыми қызметіндегі негізгі сәттерді қарастырамыз.

Карлерен Мәскеуде, Ресей империясында еврей отбасында дүниеге келген. Оның балалық шағы тілдер мен мәдениеттерге толы болды, себебі ол ХХ ғасырдың басындағы Мәскеудің мультикультуралық ортасында өскен. 1920 жылы, азамат соғысы кезінде Ресейден кетіп, Чехословакияға аттанып, оқуын Прага университетінде жалғастырды. Ол жерде философия, әдебиет және лингвистика сабақтарын оқыды.

Прагада білім алғаннан кейін Карлерен лингвистика және құрылымдану саласындағы зерттеулерін жалғастырды. Ол құрылымдану мен құрылымдық лингвистиканың дамуына қосқан үлесімен танымал болды.

Якобсон лингвистикалық зерттеулерге салыстыру әдісін алғашқылардың бірі болып енгізді. Ол тіл құрылымы мен функцияларын түсіну үшін талдауға және өзара салыстыруға болатын әртүрлі элементтерден тұратын теорияны әзірледі. Бұл әдіс құрылымдану лингвистикасындағы негізгі әдіс болды және антропология мен әдеби сынды қоса алғанда, көптеген басқа салаларға әсер етті.

Карлерен әдеби теорияға да маңызды үлес қосты. Ол мәтіндер мен құрылымдарды зерттеумен жұмыс істеді, бұл әдебиетте «коммуникативтік функция» теориясын әзірлеуге әкелді. Ол тілдің әртүрлі деңгейлерін, соның ішінде фонологиялық, синтаксистік және семантикалық деңгейлерін бөліп көрсетіп, олардың әдеби шығармаларда өзара әрекеттестігін көрсетті.