Издөө

Карлерен Якобсон - Биография

Жакобсондун өмүр баяны: Көрүнүктүү тилчи жана структурист

Карлерен (1896-жылдын 18-октябры - 1982-жылдын 13-февралы) - лингвистика жана адабий теория жаатындагы терең изилдөөлөр менен байланышкан ысым. Швециялык лингвист жана адабий сынчы. Бул өмүр баянында биз Карлерен Якобсондун жашоосундагы жана илимий ишмердүүлүгүндөгү негизги учурларды карап чыгабыз.

Карлерен Москвада туулган, Россия империясы, жүйүт үй-бүлөдө. Анын балалыгы тилдерге жана маданияттарга толгон, анткени ал XX кылымдын башындагы Москванын көп маданияттуу чөйрөсүндө чоңойгон. 1920-жылы граждандык согуш учурунда Орусиядан чыгып, Чехословакияга барып, билимин Прага университетинде уланткан. Ал жерде философия, адабият жана тил илимин үйрөнгөн.

Прагада билим алгандан кийин, Карлерен лингвистика жана структурализм жаатындагы изилдөөлөрүн уланткан. Ал тилди жана анын функцияларын түшүнүүнү өзгөрткөн структурализмди жана структуралык лингвистиканы өнүктүрүүгө кошкон салымы менен белгилүү болду.

Якобсон лингвистикалык изилдөөлөргө салыштыруу ыкмасын биринчилерден болуп киргизген. Ал тилди ар кандай элементтерден турган теорияны иштеп чыккан. Бул ыкма структуралисттик лингвистикада негизги болуп калды жана антропология жана адабий сын сыяктуу көптөгөн башка тармактарга таасирин тийгизди.

Карлерен ошондой эле адабий теорияга маанилүү салым кошкон. Ал адабияттагы "коммуникативдик функциянын" теориясын иштеп чыгууга алып келген тексттерди жана структураларды изилдөө боюнча иштеген. Ал тилдин ар кандай деңгээлдерин, анын ичинде фонологиялык, синтаксистик жана семантикалык деңгээлдерин аныктап, алардын адабий чыгармаларда өз ара аракеттенүүсүн көрсөткөн.