Tap

Jon Stýuart Mill - Biografiýa

Mill (Jon Stuart Mill) - adamlaryň durmuş şertlerini gowulandyrmak ugrundaky liberal filosofiýa, erkinlik we tagallalar bilen baglanyşykly at. Ol XIX asyryň iň täsirli akyldarlarynyň biri bolup, öz döwrüniň filosofiýasyna, ykdysadyýetine we syýasatyna çuňňur täsir edipdir. Bu terjimehalda Jon Stýuart Milliň durmuşy we pelsepesi, liberal pikiriň ösmegine goşan goşandy we häzirki zaman jemgyýetine edýän täsiri barada gürrüň bereris.

Jon Stýuart 1806-njy ýylyň 20-nji maýynda Angliýanyň London şäherinde filosof we taryhçy Jeýms Milliň maşgalasynda dünýä indi. Çagalygy adatdan daşary bilim bilen bellendi - kakasy ony özi terbiýeledi we filosofiýanyň we ykdysadyýetiň esaslaryny öwretdi. Ilkinji ýyllarynda Jon ajaýyp başarnyklaryny görkezdi we çylşyrymly tekstleri, şol sanda Gomeriň we Aristoteliň eserlerini okap başlady.

Çagalykdan berk bilime we intellektual ukyplarynyň ösmegine sezewar edildi. Ol latyn, grek we pelsepäni öwrendi, şeýle hem dürli medeniýetler we diller bilen tanyşdy. Onuň filosofiki gyzyklanmalary ösüp, jemgyýetçilik adalatynyň we şahsyýetiň erkinliginiň meselelerini seljerip başlady.

Jon Stýuart ykdysady we filosofiki pikire goşan goşandy bilen meşhur boldy. Onuň "Syýasy ykdysadyýetiň ýörelgeleri" (Principles of Political Economy) atly işi ykdysady ugurda nusgawy işe öwrüldi we bazaryň kanunlaryny we döwletiň ykdysadyýetdäki ornuny öwrenmegi öz içine aldy. Filosofiýada iň köp adam üçin bagty artdyrmak ýörelgesine esaslanýan utilitarizm düşünjesini işläp düzdi.

Jon Stýuart Milliň filosofiýasynyň esasy taraplarynyň biri şahsyýetiň erkinligini tassyklamak we döwletiň güýjüni çäklendirmek boldy. "Azatlyk hakynda" (On Liberty) atly eserinde şahsy azatlygyň esasy ýörelge bolup durýandygyny we döwletiň başgalara zyýan ýetirýänçä şahsy azatlyklara goşulmaly däldigini öňe sürdi. Bu eser liberal filosofiýanyň esasy doktrinalarynyň birine öwrüldi.

Jon Stýuart jyns deňligini goldaýardy we aýal-gyzlaryň azat edilmegini goldaýardy. Aýallaryň boýun egmegi (The Subjection of Women) atly eserinde aýallaryň erkekler bilen deň hukuklara we mümkinçiliklere eýe bolmalydygyny we olaryň boýun egmeginiň adalatsyzlygyň we diskriminasiýanyň bir görnüşidigini öňe sürdi.