Табу

Хари Шани - Өмірбаян

Шани - физика және астрофизика саласындағы революциялық жаңалықтармен және іргелі теориялармен байланысты есім. Бұл көрнекті ғалым ғаламның табиғаты мен оның шығу тегін зерттеудегі басты тұлғалардың біріне айналды. Бұл мәтінде біз Шанидің өмірі мен жетістіктері туралы айтамыз.

Хари 1903 жылы 8 қаңтарда Ұлыбританияның Лондон қаласында дүниеге келген. Оның ғылымға деген қызығушылығы жастайынан байқалып, жас кезінен дарынды зерттеуші ретінде өзін көрсете білді. Мектепті бітіргеннен кейін ол Кембридж университетіне түсіп, физиканы оқи бастады.

Алайда оның 1925 жылы Африкаға экспедицияға қатысуы өміріндегі нағыз серпінді сәт болды. Осы экспедиция барысында ол астрономиялық бақылаулар мен күн тұнбасына зерттеу жүргізді. Бұл зерттеулер ғылыми қоғамдастықтың назарын аударып, оны көрнекті астрофизик ретінде бекітті.

Ұлыбританияға оралып, өз зерттеуін жалғастырды және Үлкен жарылыс теориясының дамуындағы басты тұлғалардың бірі болды. Джордж Леметрді қоса алғанда, әріптестерімен бірге ол қазіргі заманғы космологияда шешуші болып табылатын кеңейтілген ғаламның моделін әзірледі. Үлкен жарылыс идеясы ғаламның өз өмірін біртұтас нүктеден бастағанын және кеңеюін болжады, бұл бүгінде білетін ғаламның пайда болуына әкелді.

Хари Шанидің жетістіктері тек космологиямен ғана шектелмеді. Ол сондай-ақ қара тесіктер мен жұлдыздар құрылымы саласына маңызды үлес қосты. Оның жұмыстары мен зерттеулері терең ғарышта және жұлдыздарда болып жатқан физикалық процестерді терең түсінуге көмектесті.

Ғылыми қызметтің маңызды бөлігі оның оқытушылық және білім беру ықпалы болды. Ол түрлі университеттер мен институттарда жұмыс істеді, онда зерттеу жүргізіп қана қоймай, өзінің білімі мен тәжірибесін жас ғалымдарға да берді. Оның дәрістері мен оқулықтары көп жылдар бойы көптеген студенттерді шабыттандырды.