Topish

Gaston Bashlard - Biografiya

Bashlar (1904-1984) - fransuz fizigi, faylasufi va ilm-fanni ommalashtiruvchisi. Ushbu tarjimai holda uning hayotidagi muhim jihatlar va ilmiy yutuqlarini hamda zamonaviy tafakkurga qanday taʼsir qilganini koʻrib chiqamiz.

Gaston Bashlar 1904 yil 27 mayda Fransiyaning Chamberi shahrida tugʻilgan. Uning ota-onasi bilimli boʻlib, ilm-fanga boʻlgan qiziqishini qoʻllab-quvvatlashgan. U Parijdagi Charlz-Albert litseyida oʻqigan va u yerda matematika boʻyicha ajoyib qobiliyatlarni namoyish etgan. Keyinchalik u Frantsiyaning eng nufuzli texnik maktablaridan biri bo’lgan Ekol politexnikiga o’qishga kirdi.

Universitetni tamomlagach, Boshlar fizika sohasidagi ilmiy tadqiqotlar bilan faol shugʻullana boshladi. Uning ishi kvant mexanikasi va statistik fizika muammolariga qaratilgan edi. 1926-yilda u kvant statistikasi va Boze-Eynshteynning taqsimoti muammolariga bagʻishlangan doktorlik dissertatsiyasini nashr etdi.

Uning ilmiy faoliyatida afsonaviy fizik Volfgang Pauli bilan hamkorlik muhim ahamiyatga ega boʻldi. Ular metallardagi statistik mexanika va elektron nazariyasini ishlab chiqish ustida ishladilar. Bu tadqiqotlar uning kelajakdagi ilmiy faoliyati va falsafiy e’tiqodining asoslarini tashkil etdi.

Gaston Bashlar ilmiy yutuqlaridan tashqari ilm-fan falsafasiga ham qiziqish bildirgan. Uning bu boradagi ishlari ilmiy tadqiqot metodologiyasi va ilmiy nazariyalar tuzilmasini tushunishga taʼsir koʻrsatdi. 1938 yilda u oʻzining mashhur "Fan falsafasi: Fizika. Metafizika. Epistemologiya" mavzusida nutq so’zladi.

1947 yilda Bashlar o’zining «Fazo she’riyati» kitobini nashr etdi, unda u «yangi tanqidchilik» falsafasini ishlab chiqdi («yangi tanqidchilik» adabiy yo’nalishi bilan adashtirmaslik kerak). Bu ishda u fazo va vaqt haqidagi ilmiy nazariya va tushunchalar mutlaq emas va ular «simfoniya» sifatida ko’rib chiqilishi kerakligini ta’kidladi. Bu kontseptsiya san’at va adabiyot falsafasiga ta’sir ko’rsatdi.