Topish

Al-Gʻazali - Biografiya

Abu Hamid Muhammad ibn Muhammad al-G’azali nomi bilan to’liq bo’lgan islom faylasufi, ilohiyotshunos va olim bo’lib, uning faoliyati islom fikri va madaniyatiga katta ta’sir ko’rsatgan. Uning hayoti va ijodi maʼnaviy va falsafiy masalalarni tushunishga intilishdan iboratdir. Keling, tarjimai holga kirib, uning dunyoga qoʻshgan ulkan hissasi haqida koʻproq bilib olaylik.

Al-Gʻazali 1058 yilda hozirgi Eronning Tus shahrida tugʻilgan. Uning ilk yillari bilim va oʻqishga boʻlgan ishtiyoqi bilan ajralib turardi. U turli fanlar, jumladan falsafa, ilohiyot va huquqni o’rgangan. Uning ta’limi har tomonlama chuqur bo’lib, kelajakdagi ilmiy faoliyatiga ta’sir ko’rsatdi.

Al-Gʻazali oʻzining falsafiy va ilohiy asarlari bilan islom tarixidagi buyuk faylasuf va mutafakkirlardan biriga aylandi. Uning eng mashhur asari «Algavayi» (yoki «Falsafani inkor etish») boʻlib, unda Aristotelning falsafiy gʻoyalari va ularning islom gʻoyasiga taʼsirini tahlil qilgan va tanqid qilgan.

Biroq, bir muncha vaqt shubha va ruhiy inqirozdan soʻng, Al-Gʻazali diniy hayotga murojaat qildi va bir qator ilohiy asarlar yozdi. Uning «Ihya ul-Ulum ad-Din» (diniy fanlarning jonlanishi) asari islom ilohiyotining asosiy matnlaridan biriga aylandi va kelgusi avlod olimlariga taʼsir koʻrsatdi.

Al-Gʻazali ustoz va donishmand sifatida ham tanilgan. U turli oʻquv yurtlarida dars bergan, dunyoqarash va diniy masalalarda obroʻ-eʼtibor qozongan. Shogirdlari uning falsafiy va diniy anʼanalarini davom ettirgan boʻlajak ilohiyotshunoslar va mutafakkirlarni oʻz ichiga olgan.

Al-Gʻazali islom gʻoyasi va madaniyatiga katta taʼsir koʻrsatdi. Uning falsafani tanqid qilishi va hayotning diniy va maʼnaviy jihatlariga urgʻu berishi islom ilohiyoti va falsafasi rivojiga taʼsir koʻrsatdi. Uning asarlari jahon falsafiy adabiyotida ham izlanishlar va muhokamalar ob’ektiga aylandi.